Het is een flinke hype tegenwoordig onder jongeren: vloggen. Het lijkt wel alsof bijna iedere tiener een YouTube-kanaal heeft en hierop vlogs, pranks of andere filmpjes plaatst. Een vlog is een filmpje waarin iemand iets van zijn of haar leven laat zien. Vlogs zijn mateloos populair: de grootste vloggers hebben wereldwijd vele miljoenen volgers.
Ook pranks zijn ontzettend populair: het internet is overspoeld met grappen, veelal op straat in het publieke domein, soms leuk, vaak niet. Al deze filmpjes houden vaak met één ding geen rekening: het portretrecht, want mag je zo maar iedereen filmen op straat? Wanneer mag het wel? En wanneer niet?
Mag ik buiten gefilmd worden/filmen?
Het blijft een onduidelijk punt voor veel mensen: mag ik zo maar gefilmd worden of iemand anders filmen? Het korte antwoord is: ja, dat mag. Iedereen die zich op een openbare weg bevindt mag in principe gefilmd worden. Dat is dus iemand die bij Wegmisbruikers in beeld komt als verkeersovertreder, maar ook een ‘slachteroffer’ van een prank op YouTube.
Toch zijn er wel een paar uitzonderingen. Wanneer iemand veel nadeel ondervindt of gaat ondervinden aan publicatie, heeft hij of zij juridisch gezien een ‘redelijk belang tegen publicatie’. Wanneer dit aangetoond kan worden, kan publicatie vaak succesvol aangevochten worden. Toch blijft dit een lastig punt, omdat een ‘redelijk belang tegen publicatie’ weinig specifiek is en juristen daarom weinig houvast biedt.
Portretrecht op straat en openbare ruimtes
Er zijn verschillende rechtszaken bekend waarbij de gefotografeerde of gefilmde persoon succesvol publicatie tegenging. Een voorbeeld hiervan is een zaak van een rechtenstudente tegen GeenStijl en Dumpert, die een filmpje van haar dronken en brakend op straat hadden gemaakt. Als gevolg van reacties op deze video kreeg de studente te maken met psychische problemen. De rechter achtte bewezen dat de problemen verband hielden met het filmpje en verbood publicatie. Tevens moesten de websites een schadevergoeding betalen.
Commercieel belang
Een andere belangrijke factor is of er commercieel belang is bij publicatie. Wanneer een foto of video ongevraagd en onbetaald gepubliceerd wordt door een partij die hieraan geld kan verdienen, dan is er commercieel belang en mag de geportretteerde persoon publicatie tegengaan. Dit valt onder het portretrecht.
Gezien de meeste tieners die YouTube-filmpjes maken hier geld aan willen verdienen of dit zelfs al doen, is er bij het maken van pranks en soms vlogs dus commercieel belang. Dit betekent dat personen die gebruikt worden in de filmpjes publicatie kunnen tegengaan. Vanzelfsprekend moet het hier wel gaan om iemand die een belangrijk onderdeel van het filmpje is en niet iemand die in de achtergrond voorbij loopt.
Het portretrecht kan hier doorgaans omzeild worden door de persoon onherkenbaar te maken. Door de persoon onherkenbaar te maken is er niet langer sprake van een ‘portret’ en geldt het portretrecht doorgaans niet.