Een vakbond is een organisatie (meestal in de vorm van een vereniging) die opkomt voor de rechten van een specifieke groep werknemers in een bepaalde branche. Voor de meeste grote branches bestaat een aparte vakbond, maar de meeste vakbonden vallen onder de overkoepelende vakbond, de FNV. FNV staat voor Federatie Nederlandse Vakbeweging en heeft in totaal ongeveer 1,1 miljoen leden.
Doel van vakbonden
Op de klassieke arbeidsmarkt heeft de werkgever vaak in zekere zin meer macht dan de werknemer. De werkgever bepaalt het loon en ook wanneer de werknemer moet werken. Ook heeft de werkgever de macht om de werknemer te ontslaan. Om de werknemer te beschermen, zijn er allerlei wetten en regels waar de werkgever zich aan moet houden. Zo is er het ontslagrecht, waarin bepaald staat welke stappen doorlopen moeten worden voordat een werknemer met een vast contract ontslagen mag worden.
Toch zijn er ondanks de vele wetten en regels nog situaties waarin de werknemer tegenover de grote werkgever staat. Vakbonden verenigen de werknemers, waardoor zij beter een machtblok kunnen vormen tegenover de werkgever dan alleen. Dit betekent dat vakbonden onder meer onderhandelen voor een nieuwe cao, maar in extreme gevallen ook kunnen besluiten om een staking in een bepaalde branche of bij een bepaald bedrijf te initiëren. Vakbonden moeten en worden zeer serieus genomen door de werkgevers, die op hun beurt zijn verenigd in een werkgeversbond. De werkgeversbond is in veel opzichten vergelijkbaar met een vakbond voor werknemers.
Nut van een vakbond voor iedere werknemer
Het is belangrijk dat zoveel mogelijk werknemers lid zijn van de vakbond. De vakbond heeft pas macht wanneer het een groot deel van de werknemers vertegenwoordigd. Is dit niet het geval, dan heeft de werkgever niet direct reden om te luisteren naar de vakbond. Puur rechtelijk gezien, zijn vakbonden niet meer dan een ‘normale’ vereniging. Ze hebben geen andere verplichtingen naar de Overheid dan bijvoorbeeld een sportvereniging. De macht die ze desondanks kunnen uitoefenen op werkgevers is puur op basis van volume.
Nadelen vakbond
Vanuit verschillende hoeken is er ook kritiek op vakbonden. Hoewel het niet meer gebruikelijk is, zijn er branches waarin werknemers verplicht lid moeten worden van een vakbond. Een ander kritiekpunt is het feit dat een vakbond soms zoveel invloed heeft op de bedrijfsvoering van een bedrijf, dat het qua invloed meer op een grote aandeelhouder lijkt. Dit, terwijl een vakbond juridisch gezien geen enkele connectie heeft met grote bedrijven en werkgevers.
Vanuit de werkgevers is een kritiekpunt dat de vakbond een minimumloon kan bespreken. Dit zou in theorie ertoe kunnen leiden dat bedrijven besluiten niet (extra) werknemers aan te nemen vanwege het hoge minimumloon. Dit is overigens ook een kritiekpunt van het wettelijk minimumloon, terwijl het erop lijkt dat het wettelijk minimumloon deze invloed niet heeft op het beleid van werknemers aannemen bij bedrijven.